Termin na dochodzenie roszczeń w postępowaniu administracyjnym

Instytucja przedawnienia roszczeń jest znana prawu cywilnemu. Przedawnienie karalności występuje w prawie karnym. Natomiast w prawie administracyjnym z przedawnieniem roszczenia mamy do czynienia tylko wówczas, gdy przepis prawa wyraźnie tak stanowi. Sądy Administracyjne nieraz wydawały orzeczenia, w których odnosiły się do problemu przedawnienia roszczeń wynikających z ustawy o gospodarce nieruchomościami, w zakresie w jakim dotyczą między innymi przedawnienia roszczenia właścicieli nieruchomości  o zapłatę odszkodowania za wywłaszczone nieruchomości. W dzisiejszym artykule dokonam analizy najnowszej linii orzeczniczej w tym zakresie.

 

Postępowanie administracyjne dotyczy działalności organów administracji publicznej w sprawach dotyczących praw i obowiązków określonych podmiotów. Ogólne zagadnienia dotyczące procedury administracyjnej reguluje ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego. Powyższy akt prawny zawiera normy o charakterze procesowym. Konkretne prawa i obowiązki stron regulują natomiast inne ustawy, między innymi ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (dalej jako u.g.n.).  W obecnie obowiązującej ustawie o gospodarce nieruchomościami nie znajduje się ogólny przepis dotyczący przedawnienia roszczeń wynikających z tejże ustawy. Powyższe jest szczególnie istotne, ponieważ wspomniana ustawa przyznaje uprawnionym między innymi możliwość domagania się zapłaty odszkodowania za wywłaszczenie nieruchomości lub za wydzielenie działek pod drogi publiczne.

Instytucja odszkodowania ma charakter cywilny. Elementy składowe roszczenia odszkodowawczego oraz zasady dotyczące ustalania wysokości odszkodowania regulują przepisy prawa cywilnego. Jak wyjaśnił Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 14 lipca 2021 r. (sygn. akt I OSK 950/21), powyższe oznacza zatem, że nawet gdy sama instytucja odszkodowania ma charakter cywilny i generalnie roszczenie odszkodowawcze podlega rygorom, zawartym w przepisach art. 117-125 kodeksu cywilnego (a zatem przewidujących konkretny okres przedawnienia dla poszczególnego rodzaju roszczeń), to jednak w sytuacji, gdy jest ono ustalane w postępowaniu administracyjnym, te zasady nie obowiązują, gdyż brak jest stosownej regulacji prawnej.

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego procedura administracyjna nie przewiduje możliwości podniesienia zarzutu przedawnienia, jest bowiem procedurą odrębną od procedury cywilnej. Nie ma zatem w procedurze administracyjnej możliwości zgłoszenia, przez zobowiązanego do zaspokojenia roszczenia, zarzutu przedawnienia roszczenia. W prawie administracyjnym z przedawnieniem roszczenia mamy do czynienia tylko wówczas, gdy przepis prawa wyraźnie tak stanowi. Jeżeli takiego przepisu brak, roszczenie co do zasady nie ulega przedawnieniu, z wyjątkiem niżej opisanych okoliczności.

O ile roszczenie o ustalenie odszkodowania nie ulega w większości sytuacji przedawnieniu, o tyle przedawnieniu ulega odszkodowanie, które zostało już wcześniej ustalone. Powyższe oznacza, że przedawnieniu nie podlega samo ustalenie odszkodowania, gdyż z woli ustawodawcy następuje to w formie decyzji administracyjnej.

Przedstawiona linia orzecznicza pozwala zatem na dochodzenie roszczeń odszkodowawczych między innymi za wywłaszczenie nieruchomości przez spadkobierców wywłaszczonych właścicieli. Nie należą bowiem do rzadkości sytuacje właścicieli, których nieruchomości zostały zajęte przed laty na przykład pod infrastrukturę do przesyłu prądu. Co ważne, ani w ustawach gruntowych z 1958 r. i z 1985 r., ani w obecnie obowiązującej ustawie o gospodarce nieruchomościami nie zamieszczono ogólnego przepisu przewidującego przedawnienie roszczeń o odszkodowanie.